Heavy metal of metal is een muziekstroming die begin jaren '70 in de 20e eeuw is ontstaan en voortkwam uit de hardrockmuziek. Het wordt gekenmerkt door agressieve ritmes, zwaar versterkte elektrische gitaargeluiden en duistere tonen. Black Sabbath wordt vaak als eerste heavy metal band aangewezen, andere bekende heavy metal bands zijn Iron Maiden, Saxon en Judas Priest. Uit Heavy Metal kwamen uiteindelijk andere subgenres voort, zoals Thrash Metal, Death Metal, Power Metal, Gothic Metal, Doom Metal, Black Metal en vele anderen. Een hardere vorm van heavy metal met punk invloeden noemt men Metalcore. Een fan van het metalgenre wordt een metalhead genoemd, soms ook headbanger of metalmaniac. Of voor de niet-kenners gewoon een hardrocker. In metal wordt soms gezongen over eigen of sociaal-maatschappelijke problemen, soms over religie, en soms over fictionele of macabare onderwerpen.
Heavy metal kenmerkt zich door snelheid, meer nog dan hardrock, dat naast snelle nummers ook vaak trage nummers kent. Een groot verschil tussen hardrock (zoals AC/DC) en heavy metal is de harmonie. Hardrock gebruikt veel het powerakkoord maar vaak in een harmonische reeks. In heavy metal is de muziek minder harmonisch, veel halve tonen achterelkaar en toonsoortwisselingen, iets wat in rock of hardrock zelden voorkomt. Het intro van "Master of Puppets" van Metallica is een goed voorbeeld van een heavy metal riff. Bij heavy metal ligt ook meer de nadruk op krachtige en snelle ritmes, die door alle muziekinstrumenten worden ondersteund. Vooral door toepassing van een dubbele bassdrum in het drumstel kan de drummer een hoog ritme halen in nauwe samenwerking met de bassist. Ook zijn twee sologitaristen geen uitzondering. Door snelle meerstemmige gitaarpartijen te spelen creëren ze een klanktapijt. In heavy metal hebben veel zangers een soort opera stijl, zoals Bruce Dickinson, de legendarische zanger van Iron Maiden. Een zangstijl die ook veel voorkomt is grunt , vrij vertaald "grommen", maar in dat geval spreekt men vaak van bijvoorbeeld thrash metal of death metal in plaats van heavy metal.
Net als bij de hardrock is zwart een belangrijke kleur in de metal. De broeken die gedragen worden zijn meestal van zwarte jeans of leder, of legerbroeken. Zwarte bandshirts met het logo van de favoriete bands komen vaak voor, alsook lederen jassen, mouwloze jeansvesten met patches en buttons, spikes of studs die rond de armen, benen of nek worden gedragen. Metalheads hebben doorgaans lang, loshangend haar. In verschillende genres wordt er met al dan niet afschrikwekkende make-up gewerkt, met name in de black metal en gothic metal. Ook shockrockers Alice Cooper en Marilyn Manson maken gebruik van make-up, net als vele glam metalbands.